Резервирани места за Ромите во Европскиот парламент: Единствениот начин да се стави крај на дефицитот на демократијата во Европа
Додека креаторите на политиките на ЕУ обично се собираат во Брисел за да дебатираат за изборни реформи, економски тарифи, буџети за одбрана или да покажуваат со прст кон Русија и Кина, во исто време пропуштаат да го забелажат големиот слон во собата. Над 12 милиони Роми, најголемота етничка заедница во Европа, остануваат брутално исклучени од самите институции кои тврдат дека ги претставуваат. Ова не е несреќен пропуст – тоа е системско бришење. Тоа е како да се организира најголемата демократска забава во историјата на Европа и да се остават најважните гости надвор. Ова не е само неуспех во вклучувањето – тоа е предавство на демократијата во Европа.
За Ромите, демократијата се чувствува како лош Wi-Fi сигнал – сите велат дека е таму, но тие постојано немаат пристап. Нивната потреба за учество е бесконечно повторувана во говорите и споменувана во стратегиите, но кога станува збор за местата каде што се носат вистински одлуки, нивните столчиња остануваат празни. И покрај бескрајната реторика дека Европа е за инклузија, еднаквост и човекови права, ромските заедници сè уште се соочуваат со вкоренета дискриминација, не само социјално и економски, туку и политички.
Европскиот парламент е местото каде што треба да одекнуваат ромските гласови и барања. Но таму нема ниту еден ромски претставник. Нивниот глас во европската политика е практично непостоечки…НУЛА ЕДНА ГОЛЕМА НУЛА.
Ова исклучување не се случило само по себе – било изградено, цигла по цигла, со векови намерно занемарување и омраза. Ромите биле жртвени јагниња уште од средниот век и биле речиси збришани во нацистичкиот геноцид. Сепак, денес, Европа ги држи заробени во истиот циклус на дискриминација – во училиштата, во домувањето, во здравството, во работните места.
Дали Ромите го заслужуваат ова – да бидат маргинализирани од селективната меморија на Европа? Апсолутно не!
Зошто, по векови исклучување, сè уште се третираат како граѓани од втор ред? Зошто историјата бесрамно се повторува на сред бел ден, а Брисел гледа од зад завесата на политичките извештаи? Вистината е тешка за голтање, но уште потешко е кога се игнорира. И ако ова не е за срам, тогаш што ќе е?
Европскиот парламент, како што е дефинирано во член 14(2) од Договорот за Европската Унија, може да вклучува до 751 членови – сега 705 по Брегзитот – распределени меѓу земјите-членки преку дегресивна пропорционалност, систем дизајниран да ја балансира моќта помеѓу големите и малите земји. Сепак, оваа распределба не гарантира политичка застапеност за етничките малцински групи низ цела ЕУ, како што се Ромите. Таквото исклучување, исто така, ги крши меѓународните обврски на Европската Унија. Рамковната конвенција на Советот на Европа за заштита на националните малцинства (1995) бара од државите да создадат услови што им овозможуваат на малцинствата ефикасно да учествуваат во јавните работи, особено за прашања што ги засегаат. Препораките на ОБСЕ од Лунд (1999) потврдуваат дека посебните мерки, како што се резервираните места, се легитимни и неопходни за да се обезбеди застапеност на малцинствата. Дополнително, член 25 од Меѓународниот пакт за граѓански и политички права го гарантира правото на секој граѓанин да учествува во јавните работи, директно или преку слободно избрани претставници.
Заедно, овие правни рамки јасно ставаат до знаење едно: ЕУ мора да преземе решителни мерки за да го прекине политичкото исклучување на Ромите. За да ги одржи своите основни вредности на еднаквост, достоинство и недискриминација, Унијата мора да го затвори овој демократски јаз.
Конкретен пристап базиран на човековите права или чекор напред е воведувањето на резервирани места за Ромите во Европскиот парламент.
Резервирани места за Ромите: Не се привилегија, туку демократски императив
Да бидеме јасни: не станува збор за посебен третман – станува збор за демократска правда. На Европа не ѝ требаат повеќе празни ветувања за еднаквост. Потребна е акција! Вистинската демократија не е само за одбележување на гласачки ливчиња и распределба на места. Станува збор за тоа кој има право да зборува, кој има право да одлучува и кој има право да ја обликува нивната иднина.
За над 12 милиони Роми во Европа, тоа право е систематски негирано. Политичката еднаквост без вистинска застапеност е само украс или „убаво за гледање – но на крајот бескорисно“, како што претпочиташе да каже еден истакнат ромски лидер. Кога популација поголема од многу земји-членки на ЕУ останува целосно исклучена од Европскиот парламент, тоа не е демократија – тоа е институционализирана дискриминација. Резервираните места не треба да се гледаат како подарок. Тие се како корекција на демократијата, потребна за да се прекине циклусот на исклучување и маргинализација што ромските заедници ги трпат со векови.
Предлогот за резервирани места за Ромите не е радикален – тој е прилично разумен и цврсто втемелен во глобалната демократска пракса. Од новозеландските Маори до колумбиските заедници со афро-потомци, па и во самата Европа, во Финска, Романија, Словенија и Хрватска обезбедуваат парламентарни претставници. парламентарна застапеност за етничките малцинства во националните парламенти. Резервираните места не ја поткопуваат демократијата – тие ја зајакнуваат. Тие ги принудуваат институциите да живеат според своите принципи и да станат она што често тврдат дека се: вистински репрезентативни.
За Европската Унија која е проект изграден врз столбовите на еднаквост, разновидност и човекови права – ова не е само прогресивна идеја; тоа е демократска неопходност.
Мора да сте стави крај и разоткрие опасното лицемерие: Европската Унија проповеда инклузија на другите држави, а ја негира дома, во својот двор.
Мора да препознаеме дека политичката застапеност на Ромите не е само симболична – таа е структурно суштинска. Без неа, Ромите остануваат маргинализирани во одлуките што влијаат на нивните животи: домување, образование, работни места и правда. Цената на тоа исклучување е вистинско отуѓување, огорченост и нестабилност. Ако Европа навистина сака единство, мора да започне со еднаквост уште утре.
И еве ја клучната поента: механизам за решавање на ова прашање е веќе воспоставен. Составот на Европскиот парламент не е вкоренет – тој се адаптирал и претходно, без разлика дали преку прераспределба на местата по Брегзит, за време на претходното проширување на ЕУ или како резултат на реформите на договорите. Она што денес недостасува не е структурна пречка, туку ни треба „кршачи на мраз“ и политичка волја за дејствување. Значи, ако ЕУ навистина сака да живее според своите вредности на инклузија и демократија, мора да собере храброст да ги користи овие постоечки алатки за да обезбеди силна и политичка застапеност на Ромите.
Значи, еве го вистинскиот тест: дали ЕУ конечно ќе престане да дава празни ветувања и ќе живее според својата реторика? Или ќе продолжи да прави голема демократска гозба, проповедајќи инклузија на другите, додека отворено ги исклучува Ромите од просторијата? Изборот не може да биде појасен, а историјата ќе процени кој пат ќе го избере. Времето за дејствување е сега. Резервираните места за Ромите во Европскиот парламент не се барање – тие се услов за една поинаква иднина.
Европскиот парламент се гордее што е дом на европската демократија. Но, демократијата без Ромите воопшто не е демократија. Ромите не се аутсајдери – тие се првите граѓани на Европа, кои не бараат ништо повеќе од она што секој граѓанин го заслужува: место на масата.
Времето за возвишена реторика мора да заврши. ЕУ мора да дејствува храбро и сега, или ризикува да ги предаде своите вредности и да го разбие самото единство за кое тврди дека го одржува.
—————
Мартин Демировски е авторот на текстот и е политички аналитичар специјализиран за вклучување на малцинствата,правата на Ромите и европските демократски реформи.
(Ставовите објавени во рубриката-Колумни се гледиште на авторот,Рома Прес не сноси одговорност за содржината на истите)
