Побуната на затвореникот се случи токму онаму каде што најмалку се очекуваше. Ромите во концентрациониот логор Аушвиц-Биркенау се побуниле и се спротивставиле на сторителите, во обид да го зачуваат животот на своите сонародници на 16 мај 1944 година. Кога логорите на логорот на логорот открија дека е планирано нивно елиминација, за да се сместат нови затвореници, тие се бунтуваат. Германските војници беа пречекани со камења, дрвени плочи, жица. Оружјето кое го користеле Ромите не можело да се земе од Германија, но војниците почувствувале последици од борбата и планот за елиминација на Ромите и Синта. Ова беше првиот организиран отпор на затворениците во овој камп. За жал, логорските затвореници успеаја да застанат неизбежно само за неколку месеци. Во ноќта на годината помеѓу 2 и 3 август, германската ТС полета во гасните комори и речиси изгоре во крематориумот, а таа ноќ беа заробени речиси 2.000 и 900 жени, деца, стари и болни Роми и Синти. Геноцидот на Ромите остана главно во муцката поради многу малку зачувани историски извори, архивски документи, препораки и фотографски материјали. Различни активности на преживеаните, нивните војници и потомци во текот на 1980-тите почнаа јавно да зборуваат за злосторствата извршени пред почетокот на Втората светска војна, како и на крајот на овој период, со цел да ги оправдаат нацистичките напори.
I bari zor savi resarga thar o phanle ko than saveste maj hari đjakergapes . Roma ko koncetraciono logori Aušvic –Birkenau vaydinge čhingar upral e došale, te šhaj te arakhen pumar đjivdipe thaj pumare maj pašutnengo, adava resarga ko 16-Maj ko 1944 berš.
Akaja vaydimi zor resarga pali o informacija so ka kherelpes pobare bilačipe upral olende ko logori thaj kamlapes savoren ki kupa te mudarelpes, te šhaj te čučol o than avibaske neve phandune, thaj tadani tavdinga te vayden poro hango andre ko logori.
Tadani e Germancoja sas ađjikerde barensar ano vasta thar pandune, kašta, žice thaj sad ova so sas olenge đajdimo te ikeren ko pere vasta, numa sa odova olenge so sas ko vas našti ovel jekh e germanensar, numa sar tej e germanija araklisalile ko jek dakiko pharipnaja bašh olengiri mangin te keren eliminacija ja pošukar vakerdo kupa mudaripe upral e Roma thaj Sintoja.
Hazri kerga: Erdjan. M.-Roma Press
