Махатма Ганди, човекот кој ги препознал Ромите како негови сонародници во дијаспората. “Прво ги тепаат, а потоа тепаат пред тебе, а потоа тие те болат, а ти- Овој слоган од големиот син на Индија сеуште ги мотивира Ромите да истраат во нивната борба за национално признавање.
Поминаа 61 година од снимките што ја завршија светата мисија на таткото на индиската нација, Мохандас Карамчанд Ганди или Махатма Ганди, како што тој е запаметен во историјата, беа отпуштени. Мисијата во прашање беше да се изгради вистината, ненасилството и слободата во самите основи на нашата цивилизација како нејзини клучни вредности. Неговата визија, упорност и несигурна вера која успеа да издржи повеќе од половина век, резултираше со независност на индиската нација и стана инспирација за многу активисти за слобода, како што се Мартин Лутер Кинг или Нелсон Мандела.
Наследството на таткото на индискиот народ остана водечка ѕвезда на борбата на Ромите за национално признавање. Истото важи и за тоа, бидејќи Ганди и неговите следбеници го препознаа Ромите како автохтона нација која потекнува од Индија, фактот што глобално останува непризнат до денешен ден, дури и од политичкиот естаблишмент на Индија. Ганди дури и отиде чекор подалеку и ги повика Ромите “Божји деца”, многу на огорченоста на приврзаниците на системот на касти, коишто ги третираа Ромите како најниски од сите касти, “недопирливи”.
Ако некој се обиде да го опфати целиот живот на Ганди, воопшто не можеше да се најде единствен светол момент, што му ја посвети на својата нација до точка на игнорирање на сопствените или на потребите на неговото семејство, дури и попривлечно. Повеќе од половина од неговиот живот беше неволја, но само му помогна да го направи посилен, до ужасот на неговите непријатели кои, не успеаја да најдат друг начин, прибегнаа кон куршумите од оружјето на атентаторот, со цел да се стави крај на оваа земна духовна просветителка борба. И сепак, духот на Ганди продолжува да живее, дури и по неговата смрт, преку постапките на луѓето кои ја споделуваат неговата филозофија на љубов, еднаквост и слобода.
Која е магијата што овој тенок стар човек облечен во лист платно користеше да победи над милиони следбеници, да добие слобода и независност за својата нација? Каква е оваа магија што, по атентатот, се прошири на остатокот од светот и резултираше со укинување на апартхејдот во Јужна Африка и расната сегрегација во САД? Кои се начините да се направи оваа магија на неговото ширење и на Ромите?
Ромите се последни луѓе на планетата чиј меѓународен правен статус останува недефиниран. Дури и потомците на родните племиња на некогашната колонијална Америка и Австралија имаат дефиниран правен статус. Само Ромите, “глобалниот и европскиот народ”, не го прават тоа. Тие се уште се третираат како несакани минувачи иако живеат низ целиот свет стотици години.
Причините за ова се дека Ромите немаат матична земја и, за разлика од другите луѓе, немаат претензии кон поседување на изолирана територија или сопствена самостојна држава. Ромите се чувствуваат како дома, каде што живеат стотици години и ги гледаат тие држави како свои.
Токму овој факт е дека Ромите се хетерогени на национално ниво, што претставува една од главните препреки за започнување на процесот на дефинирање на статусот на Ромите во согласност со меѓународното право. Рамковната конвенција за заштита на националните малцинства во овој случај не се применува за тие права припаѓаат на националните малцинства, а статусот на Ромите како национално малцинство не е признаен, бидејќи – тие немаат матична земја. Не постои политичка волја во нивниот дом на Индија за да се препознаат Ромите како нивна дијаспора.
Европската повелба за регионални или малцински јазици не може да се примени, бидејќи Ромите немаат ниту стандардизиран јазик ниту статус на национално малцинство. Тоа е маѓепсан круг. Ромите во Британија мислат како Британците, а оние во Шпанија како Шпанците и така натаму.
Ромскиот народ исто така бил жртва на геноцидот извршен од страна на Хитлеровата Германија во Втората светска војна, кој, исто така, и официјално останал непризнаен до денес. Повеќе од три и пол милиони Роми кои исчезнаа за време на војната остави огромна демографска, интелектуална, како и економска бездна зад нив, нешто што Ромите не можеа лесно да се опорават.
Не додека шеесеттите години на дваесеттиот век Ромите не успеаја повторно да ја формираат својата интелектуална елита, елитата која почна да работи на будењето на нивната национална свест. За жал, по почетниот успех, нивниот ентузијазам почна да ги ослабува и губи земјата со кои се соочуваат пресвртите на времето, како што се падот на комунизмот и биполарниот свет, како и зајакнувањето на либералниот капитализам, кој не ја гледа резолуцијата на Правен статус на Ромите како прашање од било каква важност.
Освен тоа, како што дошле и заминале генерациите, се појавиле таканаречените “професионалци Роми”, демагози кои, во дослух со разни други елементи, имале цел да го расклопат ромското движење однатре пред да стане глобално значаен фактор.
Која е врската помеѓу горенаведеното од една страна и Ганди, Мартин Лутер Кинг и Нелсон Мандела од друга? Има сè што да прави со нивните политички доктрини, како и фактот дека тие беа лидери кои дојдоа од народот и кои луѓето беа подготвени да ги следат, без оглед на цената.
Дали Ромите чекаат реинкарнација на Махатма Ганди или друг водач кој ќе биде доволно посветен на решавањето на ромското прашање, со цел да ги хомогенизира и да ги води на свој Солен Мар, колку долго може да биде? Некој доволно постојан да ја принуди Индија, а со тоа и остатокот од светот, да се соочи со вистината и да признае дека Ромите имаат свои национални права, право да имаат корени, нивното минато, како и нивната иднина? Некој кој ќе ја има довербата на Ромите во Европа, Русија, Бразил, како и Австралија и кој ќе има поддршка од ромската интелектуална и културна елита во светот.
Меѓутоа, Ганди имаше дефиниран противник во Велика Британија, како и Мандела, додека Мартин Лутер Кинг имаше конзервативно основање на Америка како негов противник. Сепак, ромскиот народ никогаш не го видел остатокот од светот како свои противници и никогаш немал. Тие не сакаат ниту територија ниту независна држава.
Единственото нешто што го сакаат е нивното право како нација, не повеќе и не помалку од било кој друг народ на планетата.
Затоа, наследството на Ганди, неговата духовност и неговата доктрина остануваат водечка ѕвезда на ромскиот народ во нивната борба за признавање на нивниот национален статус од едноставна причина што токму тој ги нарекол Ромите “Божји деца” и ги третирал како свои.
Кој знае што можеше да се случи ако куршумите на убиецот не ја намалија оваа инкарнација на Ганди. Ромите претрпеле и страдаат дека ќе се дојде до инкарнација на сопствениот Ганди, а потоа, порано или подоцна, светот ќе мора да се соочи со сите неправди што им се нанесени на ромскиот народ. Се надевам дека тој ден можеби не е толку далеку.
Академик проф. Д-р Бајрам Халити, автор-проследен за Рома Пресс
