Археолошките истражувања продолжуваат во областа на ромскиот концентрационен логор, кој постоел за време на Втората светска војна, некогаш окупиран од страна на сега згаснатата фарма за свињи во Лети, Пск, Чешка. Јана Хорвттовиќ, директорка на Музејот за ромска култура, која планира да изгради споменик таму за жртвите Роми од холокаустот, ја извести чешката новинска агенција за истражувањето на 20 август. Пред две години, во Лети беше извршено археолошко истражување, за време на кое археолозите пронајдоа, на пример, рачки од вратите и нокти од логорите, како и мали предмети што веројатно им припаѓаат на затворениците, како што се монистра или копчиња.  Историчарите утврдиле дека од август 1942 до мај 1943 година, вкупно 1.308 деца Роми, мажи и жени, поминале низ логорот Лети, од кои 327 умреле и повеќе од 500 завршиле во Аушвиц. Нешто повеќе од 600 ромски затвореници се вратија во Чешка од концентрационите логори по војната. Според експертите, 90% од Ромите кои живеат во Бохемија и Моравија биле убиени од нацистите, јавуваат чешките медиуми.

Arheolongo rodlaripe tavdela ano thana e Romengere koncetraciono logoreste, savo sas kerduno ano vakti e Dujtone sumnaleskere maribnastar, thaj tadani sas than ba[ arakibe balen  ano Leti. Psk, Češka.

Jana Horvatovik , direktori tar  Muzej Romane kulturako, ano adava than kamla te lačharel Liparin –spomeniko  e mudarde Romenge  tar holokausti,   havlardi ani  čehijaki  agencija  baš rodlaripe ano 20 avgusto.

Direktori gndinela akava rodlaripe trubul te agorkerelpes đji o čhon Septemvro,  saveste thaj ka ovel muklo konkurso  baš o dizajniribe e liparinesko-spomenikosko.

Aso te ovel sa agaorkerdo thaj mukhlo ano dikhlo o Muzej  gndinela te ovel čhivdo ano 2023 berš.

Anglal duj berš e arheologoja kerde rodlaripe ano Leti thaj dote arakle račke thaj nokte  tar logorija, thaj disave tikore premetoja save preperena sas majčače tar phanle manuša, sar monistroja thaj kopče. Direktori tar muzej vakerla, na sas astardo tar akana phanli  farma baš bale. AGPI  panda sasalen bale an than thaj na mukhena sas te kerelpes ano than disavo rodlaripe. Akana i Raštra kinga akava than  farma AGPI  baš 450 milionija  čehijake  krune, thaj ano nakhlo berš ano akava than  isi  13 hale baš arakipe pobuter tar 13.000 milja  balen.

Historijake bukarne vakerna  ano vakti 1942 thaj đji o Maj 1943 berš, khedimo numero tar 1.308 čhavore Roma, murša thaj đuvla nakhel tar akava logori  Leti, kolendar  327 mule  aso pobuter tar 500 agorkerge ano Aušvic. Aso diso pohari tar 600 irangepes ani Češka tar koncetraciona logorija  pali o maribe.

Sar so vakerna  e ekspertoja  pobuter tar 90% Roma  save đjivdinge ani Bohemija thaj Moravija sas mudardune tar nacistoja, havlarena e čehijake medije –havlardo ano portali  udar.net

Hazri kerga:Roma Press

На списокот на славни познати личности од ромско потекло е британскиот актер Мајкл Кејн, еден од најголемите кинески синови во светот на Чарли Чаплин, како и познатата божица на пин-ап и секс симбол на 40-тите Рита Хејворт. Тие ја напуштија Индија во 10 век, а денес претежно ја населуваат Европа. Според некои, има околу 10 милиони од нив, повеќето во Романија (550.000), Бугарија (350.000) и Чешка (210.000). Многу славни уметници, научници и изведувачи се горди на своето ромско потекло, но имало и некои sвезди за кои сите знаевме, освен дека тие биле со ромско потекло. Меѓу нив беше британскиот актер Мајкл Кејн, еден од најголемите кинески син на светското кино Чарли Чаплин, американскиот актер Juл Бринер, како и познатата пин-ап божица и секс симбол на 40-тите Рита Хејворт …

Ano lil tar maj pendjarde manuša  tar Roma  jek tano olendar maj pendjardo thaj vov tano o akteri Majkl Kejn, jek tar maj pendjarde chavore taro akteri e Carlic Capliskoro, sar thaj pendzardi  devluni  tar o pin-ap seksi simboli e 40 beršenipastar  i Rita Hejverot.

Von savore mukhle i Indija ano 10 veko, aso avdive  savore prepele ane Evropakere thema. Sar so vakerna e palune informacie upreder 10  milionija  olendar tar adala roma tar odova vaktisave buvlakerge pumaro djivdipe ano Evropakere thema akana olendar djivdinena ani Romanija  550.000, Bugarija 350.000, thaj Ceska 210.000, pobuter olendar isi olen tromakeripe ano pakavipe, tromalutne, thaj khoni olendar nane jekhajek ano hosipe, numa i gjili thaj i khelin ikherutni, aso ola korkoro peseske vakerna  so si olengiri chib Romani.

But pendarde anava thaj akterija, umetnikoja thaj gilavutne thane bare hošime tar odova so preperena tar Romani kedin, numa sas thaj but čerejna save ko palunipe but hari olenge djangem so si Roma.Maškar olende thane o anava  tar Britanijako akteri Majkl Kejn, Carli Caplin, Jul Briner, Rita Hejver thaj panda but avera anava..

Pobuter drabaren ano teluno linko www.telegraf.rs

Hazri kerga:Neđmedin A.-Roma Press

Како дел од програмата „Воспоставување одржливи решенија за домување за Ромите во Стара Пазова“, во новоизградената населба Фрушка Гора во таа општина, денес се распределени клучевите за нови станови за 30 ромски семејства, во вкупен износ од 1 милион и 33.000 евра. Изградбата на овој проект беше финансирана од ИПА програмата на Европската унија 2013 година, на 70 проценти, а општина Стара Пазова и Министерството за градежништво, транспорт и инфраструктура секој придонесоа 15 проценти во кофинансирање на изградбата на населбата. На овој начин, Министерството за градежништво, транспорт и инфраструктура се обидува да го обезбеди она што е најважно за ромското население, а тоа е, пред сè, да има соодветни услови за живеење и соодветна комунална инфраструктура“, рече Лакичевиќ.

Sar kotor tar programa,, ikeripe  thaj solucija aniba kerutnibaske e Romenge ani Stara Pazova”, ko nevo lačhardo Atari Fruska Gora, erati ulavgepes 30  klučija  tar neve  stanija  baš 30 Romane familie, ko lovengo ikeripe  taro 1 milioni thaj 33.000 milja evrija.

Lačharipe tar akava proekto  sas finansirimo tar IPA programa ikherdo tar Evropaki Unija tar 2013 bers , thaj upreder 70 procentoja sas olengoro ikheripe aso 30 procentoja dende love tar komuna  hem Ministeriumi  baš thanaribe, transport  hem infrastruktura.

Ano akava sajipe Ministeriumi  baš thanaribe , transport thaj infrastruktura kamela te arakhel  so si adava maj importatno  e Romane kedinake , aso adavaj thano te ovelen šukar šartija djivdipnaske thaj šukar  komunalnikani infrastruktura, vakerga Lakicevik.

Pobuter ano linko: http://rominfomedia.rs

Hazri kerga: Roma Press

Џентлмен од Каковец, Дин Посавец, минатиот петок во Вараждин пазареше со својата ќерка. Тие го оставија својот автомобил во голема градска гаража и кога дојдоа да платат за билет за паркирање, на нивно место дојде дете, просјачко момче Ром. „Не престанувам да размислувам за ова момче“, рече Посавец во интервјуто за Телеграма денес. „Морам да го најдам, тоа е мојата мисија сега“, додаде тој. Зошто беше толку потресен од ова момче, тој го опиша во статус што стана вирален во последните денови. „Ја возев ќерка ми од Чаковец во Вараждин, бидејќи тој таму учи средно училиште за да купи книги. Паркираме во градската гаража, правиме купување и одиме кај машината за вендинг за да платиме. Момче Ром со испружена рака во која имаше неколку линкови се приближи кон нас и рече: Чичко, те молам, нешто мало за храна, а јас, како и секогаш сум, се шегувам и велам: Сега, сепак ќе мора да ми позајмиш билет “. опишани Посавец. Од мојата шега се појави најубавата приказна. Значи, паркинг часот чини 5 куни, тоа не го знаев. Зедов четири куни од џебот и ја ставив во слот-машината. Машината за вендинг ми покажа недоволни средства или нешто слично, веќе не се сеќавам. Во суштина, ми недостасуваше една куна. Малиот Ром сè уште стои крај нас, гледа во машина за вендинг и велеше, потребна ви е друга куна, и ја стави раката во џебот и извади ја монетата на куна.

Dentlmeni  taro Kakovec, Din Posavec,naklo panštoo di  ano Varazdin  kerga kinobikinipe  pire čajorija. Ola mukhle piro tomofili ano baro parkingo thaj kana agorkerge  thaj ale ani garažaki trafika te pukinen o bileti parkiribasko, dji olende alo jek čhavoro, Rom savo mangela peske love tar manuša. Na bistrava nikana te gndinav baši akava čhavoro, vakerga o Posavec  ko intervju baš  Telegram. But si mange importatno te arakav akale čhavore, akana tani odoja miri misija, docivga vov.

Sostar anglo me jaka sas akava čhavoro hari daravutno, dromarinava o drumo tar Cakovec dji o Varazdin sostar voj odorig djala ani siklana te shaj te kinav olake lila.

Tadani kana valani te pukina o parking avela jek čhavoro rodela mandar love, thaj me sar sakana maj anglal kerava olensar hari peras, num ate chivav love ano bankomati bas o parkig chivava salde star kune a mange trubul pand kune, thaj o aparati rodela panda jek kuna, tadani o čhavoro vakerla trubul tut panda jek kuna te mangla te iklove tar parking, čhivela poro vas ani piri djepa thaj lela pestar jek kuna thaj čhivela ano aparati.

Pal odova vov ikherla sas iponodorig I lipa ano vas te shaj me te mukavle vov te chivel I paluni kuna, me thaj mi chaj 18 bersengi achilem bizi sama  dikindor so kerela o Rom.

Pobuter drabaren ano akava linko http://www.romskiportal.com/2019/08/23/

Hazri kerga:Erdjan M-Roma Press

На Ромите им е потребна Демократска Транзиција, вели Гратан Пуксон -Интервју со Grattan Puxon од Викторија Мост.

Од почетокот на 2019 година, нов бран на иницијатива за вклучување на Ромите ги зајакнува своите позиции во Велика Британија. Дали е претстојниот Brexit, заканувајќи ги европските имигранти, вклучително и голем број Роми, зголемувањето на антиромското дејствување од страна на политичките лидери во Европа или е само вистинско време да се направи чекор напред кон ромскиот социо-политички развој?

Гретан Пуксон, на првиот Светски ромски конгрес во 1971 година, беше еден од оние водачи на Ромите, кој се одлучи за формирање на Денот на нацијата на Ромите, обединувачкото знаме, химната Djелем-elелем Романи и официјално прогласувањето на Ромите како политички видлив народ. Денес, како член на Меѓународната ромска унија и едноставно желен активист за правата на Ромите, Циганите и патниците, тој е тука да ја објасни целта на процесот на демократска транзиција на Ромите.

Викторија Мост: Зошто Демократската Транзиција (ДТ) е толку важна сега?

Grattan Puxon: Во моментот, имаме луѓе што ги претставуваат Ромите и Патниците во европската политичка арена, кои се таму како експерти, но немаат мандат, и ова е одличен хендикеп, затоа што нивниот глас нема сила што треба да ја има . Има меѓу 10 и 12 милиони Роми – ако тој мандат може да биде префрлен на нашите претставници, тоа им дава нов легитимитет, одговорност и нова политичка сила. Демократската транзиција може да го обезбеди тој мандат.

В.М . : Имаме пример на Светски ромски Конгрес, каде голем број ромски водачи седат наоколу и донесуваат некои важни одлуки за целата ромска заедница. Мислите ли дека овој процес на донесување одлуки е сè уште валиден?

ГП: Во 1971 година моравме да работиме во преовладувачките околности. Денес е сосема поинакво. Денес, преку ИТ технологија, стотици илјади луѓе можат да учествуваат во процесот на одлучување. Најважните прашања кои влијаат врз заедницата или населението можат да се решат на демократски начин. Главно прашање е каде е потребно колективно претставување – да речеме пред ЕУ и Обединетите нации – кој треба да нè претставува?

В.М: Знам дека има многу луѓе кои ја поддржуваат оваа иницијатива, бидејќи сакаат да имаат избран претставник, а не самопрогласен, што честопати се случуваше во ромската заедница во Европа. Можете ли да објасните како тие приврзаници можат да се вклучат во Демократската транзиција и да станат гласачи или можеби да учествуваат на избори како кандидат ?

ГП: До сега работевме на изградба на електронски систем на гласање, со скоро 5000 регистрирани гласачи. Ги покануваме луѓето преку социјалните медиуми едноставно да испратат е-пошта на [email protected] со нивните имиња и локациите на градот, со цел да се регистрираат пред сè како гласачи и исто така да изразија желба дека можеби ќе треба да бидат кандидати. Сè е поставено и ние градиме за да имаме соодветни избори за прв пат – електронски избори за 11-ти јубилеен Светски ромски Конгрес во 2020 година.

Покрај приоритетот на воспоставување на електронски избори, друг фокус на Демократската транзиција е да се формира тим кој би можел да го координира Денот на нацијата на Ромите во Велика Британија.

Според мене, треба да има многу повеќе активности на улица. Треба да излеземе на координиран начин, така што оние што се против нас, ќе видат дека сме обединети и не смееме да бидат избркани еден по еден или во мали, изолирани групи.

Првата конференција за демократска транзиција се одржа на 2-ри август по 75-тата година на одбележувањето на холокаустот Роми во Лондон . На состанокот се собраа околу 30 претставници на Цигани, Роми и Патници од Велика Британија и од европските држави, кои се согласија да работат заедно за проследување на целите на Демократската Транзиција и Меѓународната Ромска Унија. Понатамошни состаноци ќе се одржат во Питерборо и Лондон.

Напис и слики од Викторија Мост – www.travellerstimes.org.uk

Hazri kerga:Roma Press

Ние да се потсетиме дека минатата година, министерот за Внатрешни работи и заменик-премиер на Италија Матео Салвини предложи да ги споделите со Роми – предлог кој потсетува на мерки против Ромите пред Втората светска војна. Иако етнички попис најверојатно крши италијанскиот Устав, тој не се откажал од своите планови . Околу половина од Ромите во Италија има италијанско државјанство.Во овој контекст, тој сега договорено дека сите населби на Ромите и Синтите да се снима ,како ова досега непознати. На позадината на истрагата беше да се дознае каде нелегални населби беа да се подготви иселувања. Аурора Сордини, адвокат и претседател на ромската организација Associazione 21 Luglio, смета дека овие мерки ќе се стимулира со тоа Салвини за пропагандни цели да се здобије со популарност. Ние имавме во текот на минатата година иселување на 300 ромски пријавени во Рим. Евакуацијата на населбата се сретна со организации за човекови права го критикуваа.

Amen salde te irana tumari gnd tar naklo berš, o ministeri  Andrune bukenge  thaj telal premieri tar Italija Mateo Salvini denga rodipe te ulavdenpes e Romensar- Bahani savo iranela amen tar odola dajatve  save dela olen sas mujal e Roma jekhajek sar anglal e Dujtone Sumnaleskere maribnastar. Sar so vakerla vov etnikano popisi khuvelapes thaj e Ustaveja Italijako, numa vov nikana na dujrargapes tar pere planoja.

Ekvaš tar Roma ani Italija isi olen italijako Raštralipe. Numa ano jekh denga thaj rodipe  sa e atarija –thana e Romengere te sniminen save thanende đjivdinena Roma thaj Sintoja, numa ano akava konteksto  tano sar na penđardo. Ano palunipe e rodlaribastar  valanga te đjanelpes   save tanende thane e nalegalnikane atarija thaj te kerelpes oleskoro lačharipe.

Aurora Sordini, avukati  thaj presidenti  tari Romani organizacija anavkerdi Associzione 21 Lugilo, vakerla baš akala dajatve  ka valani te stimulirinipe, Salvini vakerlapes  kerla pobuter asavke  buka panle tar populiziribe.

Amen ano nakhlo berš đji amende resarga rodipe tar 300 Romane pretstavnikoja save denge rodipe ano Rim.zEvakuacijake tar atarija arakhlepes bute manušikane organizacijensar thaj hulinge but telal bilače laforija. Ano Neapol sas dočivde 450 Roma vakerindor so trubul te dujrarenpes  atar sebepi baš na šukar baš olengoro sastipe.

Evropako Adelati rodinga sigo te arakhelpes solucija asavke na halovibaske, numa akava garavela e Rđji, aso ano agor akala manuša ačhile avrik tar pumare thana đjivdipnaske.

Hazri kerga: Erđan M-Roma Press lendo tar – http://ran.eu.com.

Штефан Танасе, кој локалното население го познава како „Тахи Тетеа“, вози едно од ретките, ако не и последното вагонско такси во Романија. Затегнат од жешкото сонце на Романија во текот на летото, пријателски, насмеано и многу енергично за неговата возраст, тој вози возило изградено со чувство на одговорност, од цврсти табли, со плочи испишано „Тета Такси“ од страната, нацртано од моќен коњ наречен Лили. Тој беше мудар од тоа што се сеќава, но во одреден момент секоја можност за работа во областа едноставно исчезна. Во тоа време, тој имаше 47 години, потекнува од многу сиромашно ромско семејство и со малку нешта да обезбеди егзистенција  за своето семејство. „Тахи Тетеа“ објаснува како се спроведуваат договорите: „Јас не барам од луѓето  пари како што прави такси-автомобилски компании, им дозволувам да ми понудат нешто со што ке си помагаме еден на друг во вид како размена. Имам мобилен телефон и им го пишувам бројот на луѓето на парче хартија за да знаат да ме контактираат доколку нема кој да им помогне. Ова е она што јас го правам најдобро, тоа е она што ќе го направам и понатаму, веројатно до крајот на мојот живот “, вели старецот од Калараши.

Štefan Tanase, maškar e dizutne tano penđardo  sat ,,Tahi Tetea” vov dromarinela  jek thar po penđarde ačavutne vagonija  sar taksi ani Romanija.  Ano jek but bare tate nilajeskere vaktija dikhlapes  ano drom sar kerla buti, sakana asavutno thaj but bare energijaja bukarutno ano oleskere popurane berša,  vov paldela vordon  but bare gndipnaja  numa hem bare palunipaja, tar isi ole zorale table hramome ano oleskoro grasteskoro vordon  ,,Tetea Tahi“, tar aver  rig hramome thaj o lafi  ,,Tahi tar zoralo gras“  anavkerdo Lili.

Vov sasto vakti  sikavelapes sar gogaver manuš thaj panda ano oleskoro  bersalipe, saveja ano adava vakti  gndinga sakoja aver buti ani them vakteja našavgovela.

Tadani kana sine ole 47 berša, tar baro čhorolipe tar oleskoro jeri mangla but haricaja te šaj te kerel diso pere popašenge thaj astargapes ani asavki buti. Tikore lovensar, dengapes ani godi baš akava than saveste vov đjivdinel isi manuša thaj isi olen valanibe tar asavki buti, aso ole sine ole gras thaj odoleja tavdinga te kerel piri buti.

Tahi  Tetea-vakerela sar kerla buti. Me na rodava tar manuša love sar so kerna e tahi tomofilija, mukhava olen te nudinen mange diso  sar kompenzacija, von te denman diso so ni trubul olenge a me te agorkerav olengoro buti savi trubul olenge tar mo tahi.

Isiman  mobil numero thaj hramonava olenge ano jek lil, thaj tadani kana olenge diso trubul ola iranena mange ano mobilno thaj me resarava đji olengere khera thaj dava olen dumo. Akaja si miri buti  savi kerava ola hem šukar, buti savi ka tavdel thaj i ponodorig ano moro đjivdipe vakerela o phurano Rom savo preperela tar Romano mileti  Kalarašija.

Hazri kerga:Nedmedin A.-Roma Press –Redi