По распаѓањето на Југославија, Македонија по мирен и легитимен пат ја стекнува својата независност. Во тој период може да се констатира дека се појавува и плурализмот во нашата држава, а Ромите веке активно ја започнуваат својата политичка борба за учество на законодавниот дом. И така од 1991-ва па се до денес, може да заклучиме дека Ромите секогаш беа дел законодавната и од извршната власт.

Политичкиот ангажман на ромската заедница имаше развој со брза динамика, но не и брза динамика во унапредувањето на положбата на Ромите.

И така, периодот кога се појавува плурализмот, може да го карактеризираме како период на постоење на јака политичка сплотеност и идеја за преземање на значајни чекори за подигнување на квалитетот на живеење, и периодот  од поновата историја кој може да се карактеризира како период каде имаме отсуство на колективни ангажмани, недостаток на политичка волја и идеја, како и недостатог на координирана политика за да се излезе во пресрет на специфичните проблеми со кои се соочуваат Ромите.

Во Македонија, решавањето на секојдневните горчливи проблеми со кои се соочуваат Ромите, се прават напори да се решат преку двете јавни политики за Ромите, и тоа: Декадата за вклучување на Ромите и Стратегијата за Роми, кои за жал не го дадоа посакуваниот ефект за општествена и економска интеграција на Ромите во РМ.

Ромите со доза на надеж го дочекаа и охридскиот рамковен договор, кој според карактерот на неговата содржина предвидува значајни одредби за подобрување на малцинските групи и нивно рамноправно учество во нашето општество.

Но за жал овој, договор не ги исполни очекувањата за поголеми права и правична застапеност на помалите заедница, а особено на ромската заедница, што воедно беше и нотирано во забелешките на Европската Унија во извештајот за напредокот на Р.М.

Денеска, имаме примери каде Роми што се вработени преку СИОФА, а се суфицит, обично се распределуваат на ниски, незначајни и несоодветни работни места.

Според нашите анализи и согледување, маргинализацијата на Ромите е направена пред се поради статистичките податоци од пописот спроведен во 2002 година, каде согласно истиот попис направена е нереална бројка од 53.879 Роми, додека според нашата проценка не има од 100.000 до 150.00 илјади Роми.

Решението за да се поправи грешката од 2002 година, очекувавме да се корегира на неуспешниот попис организиран во 2011 година. Но поради сиромаштијата на Ромите, наместо таа бројка да се корегира, повторно имало обид, за злоупотреба и манипулации на нашата заедница, поткупувајки ги нашите Роми со пари, како би ги натерале  да се евидентираат како друг етникум.

Во насока да се надмине овој проблем, сметам дека во скоро време треба да се спроведе попис преку електронски модел, како би го елеминирале физчкото присуство на попишувачите, со цел од нивна страна да нема одредено влијание и притисок, освен во оние средини каде тоа е неопходно.

Автор: Севѓул Абдула– Дипломиран Детектив

Во време кога човештвото испраќа летала што ја истражуваат вселената, во време кога човештвото трага по вонземскиот живот за чии цели и потреби се издвојуваат стотици милијарди евра, ЗА НАС РОМИТЕ најголем предизвик и најголемо достигнување на 21-виот век ни претставува изградбата на канализациона мрежа, водовод и асфалт, за што се радуваме како мали деца.

Често меѓу мојот народ слушам како велат: “ШТО е работава со нас, што ни се случува? Дали НИЕ Ромите сме проколнати, зошто постојано не следат големи неправди и кошмари”.

Поминаа точно 26 години од осамостојувањето и појавувањето на плурализмот во нашата држава. И така, во овој 26 годишен период имавме Роми претеници, министери, зам. министри, директори, советници, градоначалник итн. Единствена работа која ги поврзува сите овие горенаведени именувани позиции е тоа што сите тие функции/позиции не беа доволно искористени во интерес на унапредувањето на правата и положбата на Ромите, туку истите функции/позиции беа искористени единствено за нивните лични и фамилијарни интереси. Во насока на разоткривање на маската на овие транзитни политичари за тоа колку тие си го сакаат својот народ, би го навел моментот на вработување во државната администрација, каде нашите транзитни ромски политичари си ги вработија своите ќерки, зетовци, синови, снаи, внуци но и бизнисот одлично им одеше со земање пари за вработување.

“Па зарем немавте ни грам совест, знаејки ја состојбата во која се наоѓаат Ромите, да си дозволите таков луксуз да се збогатите на сметка на најсиромашниот народ”.

Ромските транзитни политичари станаа газди со гласот на Ромите. Како да малку им наштетија на Ромите и малку си ги наполнија џеповите, ТИЕ сеуште бесрамно се борат да опстанат на политичката сцена и уште повеќе да го осиромашат ромскиот народ.

Како резултат на слабата финансиска состојба, Ромите не се во можност редовно да си ги подмират своите месечни но и секојдневни трошоци. Ваквата лоша состојба оневозможува задоволување на сите потреби од општествениот живот.

Во овој изминат период од 26 години гласот на Ромите вели дека останавме многу назад во унапредувањето на нашата положбата, процесот на интеграцијата на Ромите е бавен како стар селски воз!

Социјалната исклученост на Ромите бара сеопфатни развојни и афирмативни политики со цел овозможување на еден достоинствен живот, а не декларативни политики.

И така размислувајки што треба да преземе за да излеземе од овој лош кошмар во кој се наоѓаме цели 26 години дојдов до некој си заклучок дека единствено решение за нашите маки и проблеми е УЛИЦАТА, како веќе докажано РЕШЕНИЕ! Еднаш засекогаш пред се да покажеме на сите храброст и сплотеност, да им дадеме на знаење дека сме ТУКА, ПОСТОИМЕ и НИЕ сме дел од ова општество. На улица сите до еден на еден мирен протест како почетен чекор нужен во изразувањето на нашето незадоволство од третманот на нашата држава кон Ромите.

Мирен протест како едно од елементарните човекови права и чекор кој што досега не сме го презеле.

Мирен протест со цел артикулирање на потребите и барањата на нашата заедница.

Мирен протест со цел да ги запреме негативните процеси насочени спрема нашиот народ.

Мирен протест за примена на квалитетни норми и мерки.

Мирен протест за обезбедување на правичен буџет наменет за специфичните неопходни потреби за еднаков развој на сите граѓани.

Мирен протест за да се избориме за подостојно место на нашата заедница во ова наше општество

А за ромските транзитни политичари кои станаа газди со ромски глас, ВРЕМЕ Е да се пензионираат, да си заминат од политичката сцена достојно бидејки веќе си ја постигнаа својата цел, си ги преполнија своите џепови. Ако за 20 години не успеале да направат никаква позитивна реформа за својот народ, која е логиката и понатаму да им се даде можност и верува на овие политичари. На погубната политика кои ја трасираат овие транзитни политичари сиве овие години треба да и ставиме крај.

Сепак има светло на крајот на тунелот. Пред нас има една нова генерација која сака да носи промена на нашиот народ, генерација која е спремна посветено, стручно, одговорно и во интерес на ромска нација да организира и промовира активности кои ќе влијаат на еднакво вклучување на Ромите во ова наше општество, генерација која силно и посветено сака да започне со креирање на нов пат по кој ќе се движи идниот просперитет на Ромите. Крајот на овој текст ќе го заокружам со зборовите: “Ромите се сакаат со дела, а не со празни зборови”. зборови кои особено сакам да ги посветам на сите оние политичарите кои очигледно заборавиле како се сака еден народ. Да ги потсетам дека Ромите не се сакаат само со празни моќни изразени зборови за време на избори!

Автор: М-р Ерџан Селими
Колумната е превземена од “Курир”

Актуелноста на одредени настани и состојби кои изминатиов период се случуваат во нашата држава очигледно за мене беше можност да го запознам “РОМСКОТО ЧУДО“.

А што е тоа?

-Нормална е загриженоста за иднината на државата во која живееме и опстојуваме со поколенија, нормално е и ние Ромите како дел од минатото, сегашноста и иднината на оваа држава да сакаме да сме дел или фактор од “успешниот татковински мозаик“, НО драги мои Роми кажете ми кој нас не третира како дел од овој процес, кој нас не прашува за мислење макар. Барем јас сеуште не сум бил сведок на ниту еден медиумски настан макар некој момент во кој гостин е и Ром интелектуалец или функционер кој ќе даде свое мислење во однос на системските процеси и актуелните случувања во државата, па на таков начин да се види дека сме “живи“ и постоиме. Е сега јасно е дека не сме фактор кој може да влијае на ова, но јасна е и вистината дека сме лојален народ кој никогаш со своите барања ниту со помисла не и на наштетивме на мнозинската заедница и секогаш како порано така и сега ќе го почитуваме нивното право на самоизјаснување и определување и ќе живееме во држава со име кои тие ќе го определат, а не ние. Ама, кој ти го цени ова!!!!!

Сигурно ова не е ни чудо не е ни ново, а што тогаш е чудото????

РОМСКОТО ЧУДО е никој за ништо да не не прашува сами си кажуваме за нешто што никој ниту го бара ниту го очекува од нас. Нашите драги ромски фунционери од власта даваат свои мислења за нешто за кое никој не го бара тоа од нив, загрижени за иднината на државата, а нашата ромска сегашност каде е????  – ги нема да реагираат за уписите во средните училишта каде не се запазува афирмативната мерка за намалени 10% критериуми (бодови), посебно во медицинското училиште Панче Караѓозов,  ги нема да реагираат за неисплатата на стипендиите за средношколците Роми кои веќе и ја завршија учебната година, а сеуште немаат добиено стипендија, ги нема да реагираат за немилите настани кои се случуваат врз нашата заедница пукаат на млади Роми и не казат со автобуси сред бел ден.

Листата за тоа за што треба да дадат свое мислење и реакција е голема и очигледно наместо колумна КНИГА би се напишало, но едно е јасно – ПОПРВО ЗА СЛУЧУВАЊА ВО ПЛАНЕТАТА МАРС РОМ ЌЕ РЕАГИРА ОТКОЛКУ ВО ПЛАНЕТАТА ЗЕМЈА е тоа ти е РОМСКО ЧУДО!!!!!

Автор:

Јаше Сефер, дипломиран економист

Dikindoj ko agorutne nekobor bersha kote so o mangipa te kerelpe diso nevo ko romano dzivdipe bajrola ko nekobor segmentija ko Shuto Orizari. Palune bersha pohari ama sigurno romane chave sa pobuter taro Shuto Orizari hramome ko mashkarune sikljovne thaj uche institucije. Pohari ama sigurno romane chave but shukar adaptirinenape ko sasoitnipe (opshtestvo) save so avena taro Shuto Orizari.

Pobare politikane moknikkija save so koristinena o vladakere resursija sine avena tari Shutka ulavde akana kote so o primat lenalen avrijal taro Skopje ko centralno nivo ko kreiriba javna thaj lokalna politike. O NGO romano sektor savo so si najmokno najtakateja majbuter investirmo upri oleste thaj najbare kapaciteteja ko manushikane faktorija si avrijal taro Skopje ko cest taro nekobor save so si ko Shuto Orizari, numa si darhiencar avrial taro Skopje.

Ko akava momenti marelape epten ko nekobor struje taro Ngo sektorija koj te sikavelpe pobut bashi akanutno gavermento te shaj te oven popashe bashi interesija save so ka kerenlen pomokna odote palem nae manusha save so si si taro Skopje, Shutka.

Dali konechno trebno te keda hrabrost te vakera kaj o opshtestven potrebe thaj promene trebno te keren o Roma tari Shutka ko kaj o gnezdo si ki Shutka savi isila 40 ilade Roma pobut taro 60% taro sasto dzijani Roma ki Makedonija.

Nashti te len opshtestvena odgovornost bashi te keren shukaripa manusha save so na dzanena romane, dzivdinena ko pashibe kaj isi 10 khera Roma, dzi erati sine javera akana o momntumi si kaj isi interes ule Roma hem soj najtragicno mangena te ovem liderija ko opshtestvena promene te aven ki shutka A na dzanelalen ni jek ROM ili na odoka napadno dzanenalen salde Roma save so kerena lencar buti salde bashi khedimolo interes ko anava thaj dumo okole romenge so dzivdinena ki Shutka.

Dikindoj o nevo hali nesar fokusirisalilem ko lokalno nivo te maramen ki Shutka dzikote ko centralno nivelo muklem nesar o javera te krojnen amari jazija rodindoj amen lendar salde troshke ko baro kolachi so nesar e vladake pareste dzala te delinele.

Akava salde pocetok ko neshto so mora amen te smenina amen sar ko narativi ko rodiba thaj ko politichko participacija ko cetralno nivo hem te roda o Roma tari shutka te ova kotor taro procesija so kerena hem bashi Shutka hem bashi o Roma ki Makedonija. NGO romano trebno te fokusirinelpe pire programe te oven kerde kote so ka ovelen impakt e romen tari shutka ko aniba po seriozna dekretija korkor peske .

Hem trito najvazno amen ar Roma tari Shutka mora te smeina o mentalen sklop te shaj keraja pobut amendar te la o piedestali taro manusha save so si ki komotno situacija thaj kreirinena amari jazija ki Makedonija. Pohrabro ko rodiba, tire nijamija sar thaj mariba bashi te dobinelen !!! Sali

( O liko ki akaja kolumna prestavinela duj razlicno personalno karakteristike taro amare domicilno strancija.Nane namera nikoj te ovel nit omalovazimo nit degradirimo)

Sabalutni kafa, negde ko centro tari Shutka ko disavo kafici. Uza leste baro vrda stransko tablicencar, iako o ker leskoro 100 metre podur taro kafici , parkirimo ko trotoari.

Bizi gajla, o manusha sikle namesto taro trotoari pirena maskhar i ulica, koja so ko sabajeskere arija perdi vrdona pre bukirime bikibaskere robaja, parkirime taro solduj riga em ko drom em ko totoarija, djakerindor te civelpes i roba ko tezge, a, o autobusija, ma koj k*relalen isilen than neka uklen ko trotoarija neka naken. Uza ki kafa ko than lokumi jek kocka shekeri, te djal o muabeti gudlo.

A, o sabaluko,hari pokasno prvin i kafa , pa palem odova o tate burekija, simit pogace sudre jogurteja. Na, sigurno nane korkori, mora te ovel leja neko odotar, jali phral, bratuceti jali amal, korkori nashti pa ov alo turisti, trebela leske turisticko vodici, jali «necije ramo za placenje».

Bitno so o lafi muabeti pocminela, kaj o stranstvo nane sar so sine angleder, o love na araklovena ni ki granka ni ki ulica, o chave barile, barile o troskija, nikoj na kerela buti, dzivdinelape taro socijalno jali nesto ko kalo keribe buti. O chave nane sar akate , nanelen respekti, iklile ko 18 bersh korkori te zivinen….pharo djivdipe bari skupotija.

Elhamdulillah, shukjur, leskoro djivdipe nane dobor losno sar so si akate. Kerela lafi kaj si baro patrioti, dela chuche ideje vrtindor ko krugo sar bi ovela sa pointeresno pire sogovornikoja, dodusa hari hipokriticno ama astarela pani.

Ali sar tej , ov resingja ple familijaja te avel ko plo «Tikno Paris», dali alo te frdel chal’mi ili alo chace te dikelpe ple pashencar , ple amalencar ,nane vazno , bitno pijela piri sabajleskiri kafa thaj pravela i tema bashi o melalipe ki Shutka, bashi prashina koja so gltinela barabar e gusto kafakere talogoja, o baro choripe, pojedino reketija upreder lende taro lokalno bande. Razocarimo penela, kaj but sig ka nasel prema ki Turska, Grcka, jali ko Hrvatsko primorje, thaj si ko gndipe jali dji bershe palem ka avel.

Jekutno pozitivno suveniri peja ka legarel, o bijava, lepenke, lastukija , skara , hajbe, pijbe, korkori jali familijarno,dji kote alo «end» sa adava memorizirimo ko plo intelegento mobilno telefoni.

Oja, ov si ki gnd kaj ka nasel but sig tari pli kupatni sar o beng taro krsto. Cudno leske, 11 bersha sine svedokija tari bari diktatura, korupcija, thaj mito 11 bersha nane kerdo buti ko interes e dizutnenge,jekutno kontakti e komunaja sine rodibe love bashi disave odredeno bukja, o dziani ki kupatni pa ni ola o gastarbajterija ( domicino strancija) na tromana sa te kritikujnen ko adala bersha e time tari komuna barabar e sherutneja.

Akana kana trampingjape kompletno o sherutnipa ki komuna, kana pocmingjape te investirinelpe ki komunalna infrastruktura, ki ekolosko cisto sredina, kana meningjape o odnos e opstinarengoro pa cak e sherutneskiri prema o dizutne, kupa taro kupatne , mukle taro sindjirija , kola so ko vakti nasti sine te disinen bizo amin taro ex lokalno sherifija ,azdinge sebepi o manushikano odnosi e neve sherutneskiri tari komuna.

O avgo problemi,i prasina, o melalipe, o diva deponije kola so si sakodiveskoro dekori ki sasti komuna, i kand so buvlargovela ki sasti teritorija taro mrshe, hajbaskere namirnice,frdibe o melale pajna ko droma, thaj o sastipaskere posledice, o vandalizam odredeno grupengere kola so unistinena sa odova so o timi e kupatnakoro trudinelape te lacharel i komuna si faktorija lengere sig posigjarutno nashipaskoro tari Shutka. Iako o sherutno e komunakoro pire timeja sako dive kerela baro zori te chistinelpe o diva deponije,pobut djene nanelen sluh bashi asavki ekolosko svest jali pak kerena leske ko inati.

Dujto problemi, si o amnestirime kriminalcija tari Shutka, lengoro zulumi thaj reketi upreder o gastarbajterija, agresivno odnosia, zakane trujal reketija bashi lengoro sigurnost te pokinen odredeno suma love , te na bi desinelape lenge disavo losnipe, jali khelin lengere vrdaskere tablicencar , «dema love te iranav tuke o tablice». Za zal, djanela ovda kaj ingerencije bashi akava kriminaliteti taro odredeno lokalne bande ki Shutka nane e komuna. Ov but shukar djanela o politichko hali ki Makedonija, djanela kaj o nevo Govermento amnestiringja sa e kriminalcen , pa chak sto vise okola sitno krimogena vodacija kola so si pendjarde trujal pli agresivnost, choribe thaj reketija.

Dzi kote avela ko agor e sabalutne kafakoro, angleder te djal te kinel celo burekcilnica, i dhikin leskiri chudimi uza ki okolina e centareskoro, kote so dikela o taze postavime kante, so namesto ko than kote so sine chivde akana zjapinenna tele pagjarde thaj ikavde taro plo postolje.

Soske kaske smetinge o kante bashi o dromarde gonoja, leskiri dhikin nane koncentririmi sal ko adala pagjarde kante, numa thaj ko gonoja chudime sako rig ko centro e kupatnake. Insalah shaj dzi bershe te kuvgale i godi te avel palem , shaj bi promeninenape sa o bukja, o zulumdjije , o kriminalcijako te oven ko plo than, po zasluga so pogled ki niva bashi sadibe kompirija a, o sherutno e dizjakoro najposle ka shaj te dishinel slobodno , thaj ko than te raspravinelpe sako dive e zumumdziencar, e krimininalconcar, ka astarelpe ko but importatna infra strukturalna projektija. Inshala dji bershe palem ko mlo « Tikno Paris »

Mozes Solomon ( Muhadjer Sulejman)